MỘT SỐ KẾT QUẢ ĐẠT ĐƯỢC CỦA ĐỀ TÀI “ỨNG DỤNG KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ CHỌN GIỐNG, NHÂN GIỐNG MỘT SỐ DÒNG MẮC CA VÀ GÂY TRỒNG THEO HƯỚNG THÂM CANH CHO NĂNG SUẤT QUẢ CAO TẠI TỈNH CAO BẰNG”
Cao Bằng là tỉnh miền núi, vùng cao ở khu vực Đông Bắc, sở hữu nhiều lợi thế về điều kiện tự nhiên, khí hậu, địa hình và thổ nhưỡng, phù hợp để phát triển đa dạng các loại cây ăn quả. Trong số đó, cây mắc ca, loại cây có giá trị kinh tế cao, đã được một số hộ dân đưa vào trồng thử nghiệm từ năm 2013 tại một số địa phương trong tỉnh. Tuy nhiên, giai đoạn đầu, phần lớn diện tích mắc ca được trồng còn mang tính tự phát, thiếu định hướng và cơ sở khoa học, dẫn đến hiệu quả chưa cao. Trước thực trạng này, năm 2021, Viện Nghiên cứu Lâm sinh đã triển khai thực hiện đề tài “Ứng dụng khoa học và công nghệ chọn giống, nhân giống một số dòng mắc ca và gây trồng theo hướng thâm canh cho năng suất quả cao tại tỉnh Cao Bằng”, mở ra hướng đi mới cho việc phát triển cây trồng có tiềm năng kinh tế này.
Cây mắc ca là loại cây thân gỗ, trồng chủ yếu để lấy quả. Theo các nhà nghiên cứu, hạt mắc ca rất bổ dưỡng, bởi có chứa trên 70% hàm lượng dầu, được nhiều người coi trọng sử dụng để bảo vệ tim mạch, phòng các bệnh như xơ vữa động mạch, đau tim, đột quỵ. Lượng calo có trong nhân hạt mắc ca có thể lên đến 718kcal/100g hạt, đạt vị trí cao nhất so với các loại quả khô khác như hạnh nhân, hồ đào, hạt điều, hạt óc chó, lạc... Hàm lượng chất béo không no trong nhân hạt chiếm đến 59,28%, cao nhất trong các loại quả khô cho hạt ăn được... Hạt mắc ca tươi có giá từ 70.000 - 120.000 đồng/kg và hạt mắc ca khô giá từ 300.000 - 560.000 đồng/kg, có giá trị kinh tế cho người trồng.
Tại Cao Bằng, cây mắc ca đang được nhiều hộ dân quan tâm và đưa vào trồng thử nghiệm tại một số địa phương như: Hòa An, Nguyên Bình, Quảng Hòa (cũ). Với mục tiêu chọn được những dòng mắc ca có năng suất và chất lượng cao phục vụ cho nhân giống, đồng thời hoàn thiện quy trình kỹ thuật trồng, chăm sóc theo hướng phù hợp với điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng tại các địa phương, đề tài đã tập trung triển khai một số nội dung trọng tâm bao gồm: Điều tra hiện trạng, sinh trưởng, năng suất quả, chất lượng nhân và khả năng thích ứng của một số dòng mắc ca đã trồng tại tỉnh Cao Bằng; khảo nghiệm dòng vô tính kết hợp xây dựng vườn cây đầu dòng; xây dựng mô hình trồng thâm canh mắc ca theo hướng lấy quả và hoàn thiện kỹ thuật trồng, chăm sóc.
Sau gần 4 năm thực hiện, đề tài đạt được một số kết quả bước đầu quan trọng. Đề tài đã tiến hành điều tra, đánh giá hiện trạng gây trồng phát triển, đánh giá đặc điểm sinh trưởng, năng suất quả và chất lượng nhân của một số mô hình trồng mắc ca tại Cao Bằng. Kết quả cho thấy điều kiện tự nhiên tại địa phương khá phù hợp cho gây trồng và phát triển loài cây này. Tuy nhiên việc người dân trồng tự phát, nhỏ lẻ, chưa áp dụng kỹ thuật phù hợp đã dẫn đến việc cây mắc ca sinh trưởng kém, lâu cho quả và năng suất quả thấp.
Song song với đó, đề tài tiến hành khảo nghiệm 12 dòng mắc ca với 480 cây đảm bảo điều kiện phục vụ cho việc nghiên cứu tìm ra các dòng mắc ca phù hợp với điều kiện sinh thái địa phương, kết hợp xây dựng vườn cây đầu dòng tại trạm thực nghiệm và chuyển giao công nghệ thuộc Trung tâm Ứng dụng tiến bộ khoa học và công nghệ. Kết quả đã lựa chọn được một số dòng mắc ca phù hợp như QN1, 816, A38. Đồng thời, đề tài hoàn thiện xây dựng vườn nhân giống mác ca có diện tích 1.000 m2 với hai hạng mục chính gồm: Vườn cố định diện tích 100 m2 có mái che, họng nước tưới đầy đủ và vườn tạm thời diện tích 900 m2, đảm bảo phục vụ việc triển khai thí nghiệm ghép cây mác ca của đề tài. Đề tài đã hoàn thành thí nghiệm đánh giá thời vụ ghép phù hợp và hiệu quả trong điều kiện thực tế tại địa phương, kết quả cho thấy thời vụ ghép vào tháng 3 hàng năm cho tỷ lệ sống trên 90% và sinh trưởng tốt nhất. Không những vậy, vườn cây đầu dòng và vườn nhân giống còn đảm bảo nguồn vật liệu và nơi thực hiện ghép cây giống mắc ca, phục vụ nhu cầu mở rộng sản xuất cây giống, góp phần đa dạng hóa cơ cấu cây trồng và nâng cao sinh kế tại địa phương.
Nhằm xây dựng mô hình trồng thâm canh cây mắc ca theo hướng lấy quả, đồng thời hoàn thiện quy trình kỹ thuật trồng và chăm sóc phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng tại địa phương, đề tài đã triển khai đồng thời hai phương thức mô hình khác nhau với số lượng trên 1.110 cây ghép các dòng QN1, 816, A38 trên tổng diện tích 4 ha. Trong đó, 2 ha mắc ca được trồng theo phương thức thuần loài tại xã Đại Sơn, huyện Quảng Hòa (nay là xã Phục Hòa) và xã Hoàng Tung, huyện Hòa An (nay thuộc phường Thục Phán). Mô hình trồng mắc ca theo phương thức nông lâm kết hợp cũng được thử nghiệm trên diện tích 2,0 ha tại phường Duyệt Trung, thành phố Cao Bằng (nay là phường Tân Giang) và xã Vũ Minh, huyện Nguyên Bình (nay là xã Nguyên Bình). Kết quả theo dõi thực tế tại các điểm triển khai, t ỷ lệ cây sống đạt trên 90%, cây phát triển ổn định, thích nghi tốt. Ngay từ năm đầu tiên, nhiều cây đã ra hoa. Hiện tại, các mô hình trồng thâm canh bước sang năm thứ hai, một số cây tiếp tục ra hoa và đậu quả thành công. Đây là dấu hiệu tích cực cho thấy giống cây phù hợp và kỹ thuật trồng, chăm sóc được áp dụng hiệu quả. Những kết quả này được các hộ gia đình tham gia mô hình và chính quyền địa phương nơi triển khai mô hình ghi nhận và mong muốn sẽ mở rộng diện tích trồng.
Những kết quả đạt được bước đầu của đề tài “Ứng dụng khoa học và công nghệ chọn giống, nhân giống một số dòng mắc ca và gây trồng theo hướng thâm canh cho năng suất quả cao tại tỉnh Cao Bằng” là một mốc quan trọng từ nghiên cứu sang thực tiễn, làm cơ sở khoa học để các địa phương trên địa bàn tỉnh chủ động tiếp cận với các quy trình kỹ thuật trồng, chăm sóc và sử dụng nguồn giống mắc ca chất lượng cao, phù hợp với điều kiện tự nhiên của từng vùng; thể hiện tính khả thi trong việc chọn tạo và nhân giống cây mắc ca, cũng như góp phần tạo nền móng cho việc hình thành vùng sản xuất mắc ca theo hướng hàng hóa, nâng cao giá trị sản phẩm và thu nhập cho người dân. Đồng thời, đề tài này sẽ trở thành tài liệu tham khảo có giá trị, một “cẩm nang kỹ thuật” cho các tổ chức, doanh nghiệp, hợp tác xã và hộ gia đình trong việc phát triển sản xuất cây mắc ca một cách khoa học, hiệu quả và bền vững tại tỉnh Cao Bằng./.
Tại Cao Bằng, cây mắc ca đang được nhiều hộ dân quan tâm và đưa vào trồng thử nghiệm tại một số địa phương như: Hòa An, Nguyên Bình, Quảng Hòa (cũ). Với mục tiêu chọn được những dòng mắc ca có năng suất và chất lượng cao phục vụ cho nhân giống, đồng thời hoàn thiện quy trình kỹ thuật trồng, chăm sóc theo hướng phù hợp với điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng tại các địa phương, đề tài đã tập trung triển khai một số nội dung trọng tâm bao gồm: Điều tra hiện trạng, sinh trưởng, năng suất quả, chất lượng nhân và khả năng thích ứng của một số dòng mắc ca đã trồng tại tỉnh Cao Bằng; khảo nghiệm dòng vô tính kết hợp xây dựng vườn cây đầu dòng; xây dựng mô hình trồng thâm canh mắc ca theo hướng lấy quả và hoàn thiện kỹ thuật trồng, chăm sóc.
Sau gần 4 năm thực hiện, đề tài đạt được một số kết quả bước đầu quan trọng. Đề tài đã tiến hành điều tra, đánh giá hiện trạng gây trồng phát triển, đánh giá đặc điểm sinh trưởng, năng suất quả và chất lượng nhân của một số mô hình trồng mắc ca tại Cao Bằng. Kết quả cho thấy điều kiện tự nhiên tại địa phương khá phù hợp cho gây trồng và phát triển loài cây này. Tuy nhiên việc người dân trồng tự phát, nhỏ lẻ, chưa áp dụng kỹ thuật phù hợp đã dẫn đến việc cây mắc ca sinh trưởng kém, lâu cho quả và năng suất quả thấp.
Song song với đó, đề tài tiến hành khảo nghiệm 12 dòng mắc ca với 480 cây đảm bảo điều kiện phục vụ cho việc nghiên cứu tìm ra các dòng mắc ca phù hợp với điều kiện sinh thái địa phương, kết hợp xây dựng vườn cây đầu dòng tại trạm thực nghiệm và chuyển giao công nghệ thuộc Trung tâm Ứng dụng tiến bộ khoa học và công nghệ. Kết quả đã lựa chọn được một số dòng mắc ca phù hợp như QN1, 816, A38. Đồng thời, đề tài hoàn thiện xây dựng vườn nhân giống mác ca có diện tích 1.000 m2 với hai hạng mục chính gồm: Vườn cố định diện tích 100 m2 có mái che, họng nước tưới đầy đủ và vườn tạm thời diện tích 900 m2, đảm bảo phục vụ việc triển khai thí nghiệm ghép cây mác ca của đề tài. Đề tài đã hoàn thành thí nghiệm đánh giá thời vụ ghép phù hợp và hiệu quả trong điều kiện thực tế tại địa phương, kết quả cho thấy thời vụ ghép vào tháng 3 hàng năm cho tỷ lệ sống trên 90% và sinh trưởng tốt nhất. Không những vậy, vườn cây đầu dòng và vườn nhân giống còn đảm bảo nguồn vật liệu và nơi thực hiện ghép cây giống mắc ca, phục vụ nhu cầu mở rộng sản xuất cây giống, góp phần đa dạng hóa cơ cấu cây trồng và nâng cao sinh kế tại địa phương.
Nhằm xây dựng mô hình trồng thâm canh cây mắc ca theo hướng lấy quả, đồng thời hoàn thiện quy trình kỹ thuật trồng và chăm sóc phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng tại địa phương, đề tài đã triển khai đồng thời hai phương thức mô hình khác nhau với số lượng trên 1.110 cây ghép các dòng QN1, 816, A38 trên tổng diện tích 4 ha. Trong đó, 2 ha mắc ca được trồng theo phương thức thuần loài tại xã Đại Sơn, huyện Quảng Hòa (nay là xã Phục Hòa) và xã Hoàng Tung, huyện Hòa An (nay thuộc phường Thục Phán). Mô hình trồng mắc ca theo phương thức nông lâm kết hợp cũng được thử nghiệm trên diện tích 2,0 ha tại phường Duyệt Trung, thành phố Cao Bằng (nay là phường Tân Giang) và xã Vũ Minh, huyện Nguyên Bình (nay là xã Nguyên Bình). Kết quả theo dõi thực tế tại các điểm triển khai, t ỷ lệ cây sống đạt trên 90%, cây phát triển ổn định, thích nghi tốt. Ngay từ năm đầu tiên, nhiều cây đã ra hoa. Hiện tại, các mô hình trồng thâm canh bước sang năm thứ hai, một số cây tiếp tục ra hoa và đậu quả thành công. Đây là dấu hiệu tích cực cho thấy giống cây phù hợp và kỹ thuật trồng, chăm sóc được áp dụng hiệu quả. Những kết quả này được các hộ gia đình tham gia mô hình và chính quyền địa phương nơi triển khai mô hình ghi nhận và mong muốn sẽ mở rộng diện tích trồng.
Những kết quả đạt được bước đầu của đề tài “Ứng dụng khoa học và công nghệ chọn giống, nhân giống một số dòng mắc ca và gây trồng theo hướng thâm canh cho năng suất quả cao tại tỉnh Cao Bằng” là một mốc quan trọng từ nghiên cứu sang thực tiễn, làm cơ sở khoa học để các địa phương trên địa bàn tỉnh chủ động tiếp cận với các quy trình kỹ thuật trồng, chăm sóc và sử dụng nguồn giống mắc ca chất lượng cao, phù hợp với điều kiện tự nhiên của từng vùng; thể hiện tính khả thi trong việc chọn tạo và nhân giống cây mắc ca, cũng như góp phần tạo nền móng cho việc hình thành vùng sản xuất mắc ca theo hướng hàng hóa, nâng cao giá trị sản phẩm và thu nhập cho người dân. Đồng thời, đề tài này sẽ trở thành tài liệu tham khảo có giá trị, một “cẩm nang kỹ thuật” cho các tổ chức, doanh nghiệp, hợp tác xã và hộ gia đình trong việc phát triển sản xuất cây mắc ca một cách khoa học, hiệu quả và bền vững tại tỉnh Cao Bằng./.
Tác giả bài viết: Nguyễn Thuấn - Trung tâm ƯDTB KH&CN Cao Bằng
Ý kiến bạn đọc
Bạn cần đăng nhập với tư cách là %s để có thể bình luận
Những tin mới hơn
Những tin cũ hơn
LIÊN KẾT
THỐNG KÊ TRUY CẬP
- Đang truy cập1
- Hôm nay729
- Tháng hiện tại5,796
- Tổng lượt truy cập434,773